Anita Verwoest.
In april van dit jaar werd op twee plaatsen in Nederland de prijswinnende documentaire 1946: The Mistranslation That Shifted Culture vertoond, eerst in Nijkerk en vervolgens in Dordrecht. Namens Wijdekerk was ik aanwezig bij de vertoning in Dordrecht. Bijzonder was dat regisseur Sharon Rocky Roggio aanwezig was bij beide voorstellingen om na afloop van de documentaire vragen te beantwoorden. De wethouder Diversiteit van de gemeente Dordrecht hield een warm pleidooi als inleiding.
De documentaire vertelt het verhaal van de vertaalfout die in 1946 is gemaakt in de Revised Standard Version (RSV), waarbij twee Griekse woorden (de taal waarin het Nieuwe Testament geschreven is), worden vertaald met ‘homosexuals’. Niet terecht, zeggen de documentairemakers en een groot aantal bijbelwetenschappers. Begin jaren zeventig is de RSV daarom al aangepast en zijn die woorden vertaald met ‘sexual perverts’. Maar nog steeds gebruiken vooral orthodoxe kerken deze teksten om lhbt+-mensen mee om de oren te slaan en hen uit te sluiten en te veroordelen, terwijl de teksten hierover in de Bijbel in feite verwijzen naar seksueel misbruik.
Veel vertalingen in Amerika hebben de vertaalkeuze van de RSV echter overgenomen, en hebben het dus over ‘homosexuals’ of een vergelijkbare term. Bijvoorbeeld de English Standard Version, de New Living Translation of de New King James Version. In het Nederlands is Het Boek de enige die het expliciet over homoseksualiteit heeft. Dit komt onder meer doordat Het Boek is gebaseerd op bestaande Bijbelvertalingen in het Engels en Nederlands.
Ed Oxford en Kathy Baldock gaan in de documentaire op zoek naar bewijzen waar het is misgegaan met de vertaling. Ik ben ontroerd over de zoektocht van het stel. Ze willen koste wat kost de waarheid weten, ongeacht de consequenties. Ze stuiten daarbij onder andere op de Griekse woorden ‘malakos’ en ‘arsenokoites’ uit 1 Korintiërs 6. Maar deze woorden gaan helemaal niet over het moderne begrip homoseksualiteit.
‘Malakos’ betekent ‘zacht’, en drukt vooral lafheid en zachtheid uit. Dat zijn waarden die in die tijd werden toegeschreven aan vrouwen, zwakke mannen, of mannen die in overdadige luxe leven. Het woord 'malakos' komt slechts op weinig plekken in de Griekse literatuur voor in een seksuele context. Het gaat dan over ‘schandknapen’ (HSV), of ‘mannen die zich prostitueren’ (NBV21) en over ‘immorele mannen’. Dat kan seksueel getint zijn, maar ook gaan over leven in overdadige luxe.
Het tweede woord, ‘arsenokoites’, heeft Paulus waarschijnlijk zelf verzonnen. Het woord is een samenstelling van ‘arsen’, wat ‘man’ betekent, en ‘koitè’, ‘bed’. Dat laatste woord is geregeld een eufemisme voor seks in het Griekse Nieuwe Testament waarbij seksuele objecten of slaven werden gebruikt door hun meesters. In de oudheid hing seks tussen twee mannen vaak sterk samen met de sociale orde en macht. Gepenetreerd worden gold als vernederend. Ook vandaag de dag kennen we nog de uitdrukking ‘fuck you’, als overblijfsel van die sociale orde. Over die praktijk heeft de Bijbel het.
Voor hun onderzoek krijgen Ed en Kathy toegang tot ruim zestigduizend documenten die ze allemaal moeten doorspitten om zicht te krijgen op de bewuste vertaalfout. Ze willen het bijna opgeven als ze op een microfilm stuiten met een brief uit 1959 van dr. David Weigle uit Quebec aan het RSV-team, dat verantwoordelijk was voor de foute vertaling. In zijn brief schrijft hij dat de vertaling onterecht is en dat het misdadig is om deze te gebruiken. De documentaire komt tot een climax David Weigle , toen seminarie student en nu 80 jaar oud, hem persoonlijk spreken over deze roerige tijd. Weigle vertelt hoe de vertaling destijds tot stand is gekomen en dat een kopie van de Living Bible, waar deze verkeerde vertaling in stond, in handen kwam van Billy Graham die ervoor zorgde dat er veertig miljoen exemplaren van werden gedrukt. Toen in de jaren erna conservatieve politiek en religie samenkwamen werd deze tekst gepolitiseerd en werd de Bijbel middels evangelische propaganda gebruikt als wapen tegen de lhbt+-mensen.
De documentaire maakt haarscherp duidelijk dat de Bijbel nergens spreekt over seks tussen partners van hetzelfde geslacht in gelijkwaardige relaties. Door dit verkeerd te benoemen is er zoveel pijn, verdriet en onrecht veroorzaakt, wat in veel gevallen zelfs heeft geleid tot zelfmoord. Wat zou het fantastisch zijn als de volgende generatie dit niet hoeft mee te maken en niet de schade hoeft te ondervinden die zoveel (christelijke) lhbt+-mensen hebben geleden. En deze documentaire zal daar zeker een bijdrage aan leveren!
Comments