Miranda Terpstra. Interview met Joshua Zandberg.
In de Gaykrant las ik de column van Joshua Zandberg waarin hij aangaf een preek van de leek te hebben gehouden in een soort evangelische kerk. Niet lang daarna zou het inzegenen van gelijke sekse in die gemeente mogelijk zijn geworden. Ik was erg onder de indruk, aangezien ik weinig tot geen voorgangers ken uit die hoek, die een same-seks relatie of huwelijk mogelijk willen maken. Dit maakte dat ik Joshua - die ook voorzitter is van het Landelijk Netwerk Biseksualiteit (LNBi) - graag eens zou willen ontmoeten.
Joshua is getrouwd met een vrouw en heeft drie kinderen. Hij komt uit een gezin dat een evangelisch kerk bezocht en is er zodoende met het geloof opgegroeid. Hij bezoekt geen kerk en is niet meer gelovig. Toen hij erachter kwam dat hij biseksueel was, heeft hij dit eerst aan zijn vrouw verteld en vervolgens aan anderen, als vrienden en zijn ouders. Hij had net als iedere lhbt'er behoefte aan aanvaarding, solidariteit en geruststelling door anderen. Hij vertelt me in het gesprek hoe hij biseksualiteit ziet:
‘Als biseksueel heb je het vermogen om je seksueel en emotioneel aangetrokken te voelen tot mannen, vrouwen en mensen buiten de gebruikelijke genders. En dat kan wisselen per dag, per week, of per maand. Ik wil erbij opmerken dat biseksueel zijn voor mij een van de mooiste dingen is die mij in het leven is gebeurd.’
Wat zou jij de gemeente van Christus willen meegeven?
'De kerk zou ik willen vragen aandacht te hebben voor de emotionele druk die mensen kunnen ervaren binnen een gemeente. Het is vaak al moeilijk genoeg voor lhbti'ers om tot zelfaanvaarding te komen in een omgeving van gezin, school, sportclub waar het merendeel van de mensen ‘gewoon’ heteroseksueel is. Dat maakt dat iemand enorm aan zichzelf kan twijfelen, zeker in een onzekere en formerende periode als de puberteit en adolescentie. En dan zit je ook nog in een kerk met een bepaalde opvatting. Je voelt je nog vreemder en houdt bijvoorbeeld je mond maar. Nog eenzamer in de kast. Het is helpend om de persoon serieus te nemen, voorop te zetten en het gevoel en de zoektocht van de mens te erkennen. Naar mijn idee heeft de lhbt'er ruimte nodig om te ontdekken, al kan de ontdekkingsreis best heftig zijn. De zoektocht is niet direct een hellend vlak als de reis anders gaat dan langs de bekende wegen, maar de zoektocht is nodig om te worden zoals je bedoeld bent.
Het zou wenselijk zijn dat opvattingen die schade hebben toegebracht, herzien worden. De schade moet wel benoemd worden. Soms denk ik: een excuus zou op zijn plaats zijn. Maar ik vermoed dat we daar nog lang niet zijn.
Met de kennis van nu zou ik niet kunnen leven met en binnen de orthodoxe kaders. Gelovige mensen zijn geneigd om lijnen te zetten om wie Jezus is en wie bij Hem hoort. Maar ik geloof dat iedereen erbij hoort. De begrenzing weglaten, maakt het mogelijk kerk te zijn. Ik hou van het beeld van de kerk waarin Jezus in het midden van een groot veld staat. De een staat dichtbij, de ander ver weg, de een loopt naar hem toe, de ander staat stil, iemand anders loopt van hem weg. Nu hebben gelovigen en verschillende orthodoxe kerken het idee om een bepaalde grens in het veld te leggen. Jij mag er wel en jij mag er niet bij horen. Als je deze grens overgaat dan mag je niet aan het avondmaal of geen lid meer zijn. Dat is niet Jezus, hij zocht iedereen op. Christelijk gezegd: hij is Heer van de kerk en Heer van de wereld.
Wat betekent de Bijbel voor jou?
'Ik zie de Bijbel als een boek van emancipatie dat verder gaat met de stem van de levende God. Ik gebruik emancipatie expres omdat de roots van de orthodoxie in Nederland voor een groot deel bij de reformatie liggen: een emancipatiebeweging waarin gewone gelovigen de bijbel zelf gingen interpreteren. Die interpretatie ligt nu alweer eeuwen vast op fundamentele punten en er zit geen enkele schot in. Sprak God toen alleen? Ik denk dat gelovige mensen daar anders over denken. Mijn conclusie: gelovigen en theologen vergeten al te snel waar ze vandaan zijn gekomen en zelf een emancipatiebeweging zijn geweest. Bijvoorbeeld, het het gebod om je te vermenigvuldigen: dat is het gebod van dat moment. Het gebod de aarde te bevolken was in die tijd blijkbaar belangrijk, terwijl dat in deze tijd geen aanrader is in bepaalde gebieden van de wereld. Ik denk dat hetzelfde geldt voor het verbod op seks tussen mannen in de bijbel. Bedenk wel: er staat geen expliciet afwijzing op liefde of een huwelijk tussen mensen van het gelijke geslacht. Het is een gelovige toegestaan om bepaalde verzen uit de bijbel anders te lezen, denk aan bijvoorbeeld slavernij: geen christen die er meer achter staat en het wil legitimeren met de bijbel, terwijl dat vroeger wel werd gedaan. God geeft zijn gebod opnieuw in een bepaalde tijd en context. Ik kan het niet genoeg benadrukken.’
‘Omwille van nieuwe generaties is het goed dat de gemeente zich blijft verdiepen in hoe zij zich kan ontwikkelen. Lhbti'er zijn is zoveel breder dan seks en toch komt het kerkelijk gesprek niet verder, als daar de focus op blijft. Het is jammer dat de maatschappij hierin ver vooruitloopt op de kerk. Ik ben bang dat over dertig jaar dezelfde discussies nog steeds gevoerd worden, terwijl iedereen erom heen denkt: waar hebben ze het over en waarom? En bovendien geldt dat in de tussentijd er kinderen geboren worden en opgroeien die homo, biseksueel, transgender, enzovoorts zijn. Ze worden beschadigd door een kerk die niet naar de stem van haar Heer wil luisteren. En de lhbt-gemeenschap wordt steeds inclusiever: sommige kerken praten nu pas moeizaam over het huwelijk tussen twee mannen of vrouwen. Daarmee stopt het gesprek niet en loopt de kerk achter. De ontwikkeling van de lhbt-gemeenschap gaat over genderdiversiteit, fluïditeit, relatievorming buiten de gebaande paden, biseksualiteit, queer zijn en zo zijn er nog een paar thema’s te noemen. Hier wordt nu nog nauwelijks over gesproken; het wordt eerder genegeerd. Ik wens dat met mogelijke openstelling van het huwelijk voor iedereen in kerken, de deur naar de lhbt-gemeenschap in al zijn diversiteit wordt opengezet. Het gaat niet alleen om twee mensen die elkaar trouw beloven. Als het daar stopt dan is het nog steeds orthodoxie met een progressief sausje, echt geen emancipatie van de lhbti-gemeenschap en komt de kerk niet tegemoet aan de wereld waarin zij zich bevindt.’
Emancipatie
‘Zo vind ik het zelf belangrijk om me te realiseren dat ikzelf geholpen ben door de emancipatie van voorgaande generaties van lhbti'ers. Ook voor de nieuwe generatie blijft emancipatie nodig. Niets is en blijft vanzelfsprekend. Dit maakt dat ik het belangrijk vind om als bi-man zichtbaar te zijn en een steentje bij te dragen.'
‘Als je wilt horen wat de levende God nu nog zegt, vraagt dat om buiten de eigen kaders te luisteren en anderen te horen.’
Joshua Zandberg is voorzitter van het Landelijk Netwerk Biseksualiteit en is columnist bij de gaykrant.