Door Han Hoekstra.
Op de Wijdekerkdag 2023 kwam ik het boek Nieuwe Namen, levensverhalen van transgender ouderen tegen. Aangezien ik mij tot die groep reken, was ik erg benieuwd naar de inhoud. En het was een genoegen om deze levensverhalen te mogen lezen. Herkenning, verwondering, soms zelfs hartzeer om de hoofdpersoon uit het verhaal, maar altijd kon ik de compassie ervaren waarmee deze persoonlijke geschiedenissen zijn opgetekend. En dat is zeker de verdienste van de schrijfster en samenstelster van deze bundel, Eveline van de Putte.
Het is een gewichtig boek, letterlijk vanwege de zware kwaliteit papier, maar vooral omdat het belangrijk is, dat deze verhalen verteld worden. Degenen die het betreft zijn soms zo hoog bejaard, dat er voor hen misschien niet veel tijd van leven over is, terwijl zij in veel gevallen tot de pioniers behoren, die zonder noemenswaardige netwerken zoals die nu bestaan, hun weg door het leven en soms ook door de transitie heen moesten zoeken. Het delen van die ervaring is broodnodig, alleen al met het oog op blinde vlekken in de ouderenzorg.
De verhalen zijn divers en eigen aan degene die vertelt. Sommigen zijn als travestiet het nachtleven in gedoken zonder ooit behoefte te hebben aan een lichamelijke transitie. Anderen hebben een levenslange worsteling doorstaan in het besef dat hun fysiek en hun geest niet bij elkaar pasten. Na het keerpunt en het uit de kast komen volgde soms een medisch traject: hormonen, operaties. Uiteindelijk draait het voor iedereen om zelfacceptatie.
De meeste geportretteerden hebben geen verbinding met een kerk of religie. Des te opmerkelijker is het verhaal van Janine (83) met als titel “Verrassing van God”. Janine komt uit de streng gereformeerde traditie en besluit predikant te worden. Van jongs af worstelt ze met haar jongenslichaam. Desondanks volgt ze het gebaande pad van trouwen, kinderen krijgen en vooral van zwijgen over haar gevoelens rondom het eigen lichaam en het verlangen helemaal vrouw te zijn. Op latere leeftijd komt ze toch uit de kast met alle gevolgen van dien. Als predikant wordt ze afgewezen binnen de gereformeerde kerk. Ze maakt de overstap naar de remonstranten bij wie ze wel welkom is, ook als voorganger. Janine vertelt uitvoerig over haar motivatie om predikant te zijn en over haar geloof. Daarin gaat ze een weg, vanaf de God die streng is en straft naar de God die er is, haar vasthoudt en haar houvast in het leven is. “Voor mij is genade een kernbegrip, in mijn pastoraal werk, in mijn preken en in mijn persoonlijk leven. Genade vertaal ik als: ‘Jij mag zijn zoals je bent’. Dat is voor mij de essentie: dat God je goed vindt zoals je bent.” “Naar mijn idee zijn wij, transgenders, een speling van de natuur, een verrassingselement dat alles een zekere charme geeft. Misschien mogen we wel zeggen, dat wij een verrassing van God zijn, … “.
De foto’s maken de portretten compleet. De bolhoed of rode hoge hakken die ieder hoofdstuk en de omslag markeren komen op mij wat stereotiep over: veruit de meeste transpersonen die ik ken streven niet naar opzichtigheid. Na de verhalen is een nawoord opgenomen van Paula Vennix, ervaringsdeskundig en inmiddels ook een dagje ouder. Dit brengt enig historisch kader aan. Soms ligt het perspectief vooral bij travestiet en transvrouw, terwijl transmannen momenteel een flinke inhaalslag aan het maken zijn. Dat is voor mij het enige minpuntje. Het boek is onderdeel van een langlopend project waarbij levensverhalen van ouderen worden opgetekend en soms ook op film worden vastgelegd (www.transgenderouderen.nl; www.empowermentfoundation.nl).
Nieuwe Namen, levensverhalen van transgender ouderen.
Eveline van de Putte.
Uitgeverij De Brouwerij / Brainbooks - 2018.
ISBN 9789078905912.
Han Hoekstra is transman en 69 jaar oud.
